Doğu'da çocuk olmak da zor

Diyarbakır İHD’nin “Çocuk Hakları İhlalleri 2003 Bilançosu”na göre Doğulu çocukların durumu kötü.

Doğu Anadolu'nun sosyal ve ekonomik koşullarından en fazla etkilenen kesim çocuklar oldu. İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi'nin “Çocuk Hakları İhlalleri 2003 Bilançosu” raporu, Doğulu çocukların durumunu gözler önüne serdi. Çocuklar, 1 yıl içinde, yaşam hakkı, kişi güvenliği, eğitim hakkına yönelik ihlaller ile aile içi şiddet ile cinsel istismara maruz kaldığını ortaya koydu. Rapora göre, 2003 yılı içinde 7 çocuk mayınlar nedeniyle hayatını kaybetti. 21 çocuk ise yaralanarak sakat kaldı. Çocuklar, oyun oynarken ya da koyun otlatırken mayın kazalarıyla karşılaştı. Mayın kazaları, Mardin, Diyarbakır, Van, Hakkari, Şırnak, Muş ve Bingöl illerinde gerçekleşti.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da faili meçhul saldırılar nedeniyle hayatını kaybeden çocukların sayısı ise 5 olarak belirlendi. 1 çocuk ise yaralandı. Raporda, faili meçhul saldırılar olarak belirtilen olayların bazılarını tecavüz vakaları oluşturdu. Şırnak'ta 11 yaşındaki S.A. tecavüz edilmiş ve defalarca bıçaklanarak parçalanmış şekilde bulunurken, Diyarbakır'da G.B. ile Z.D. isimli çocuklar ölü bulundu. Van'da koyun otlatan N.Ç., D.K. adlı çocuklar, jandarma ekiplerince kaçakçı oldukları iddiasıyla roket mermisiyle öldürüldü. Mardin'de ise M.D evinin önünde otururken, askerlerin ateşi sonucu yaralandı. Çocukların ölümüne neden olanlar ise bulunamadı. 5 çocuk ise kayboldu.

Rapor, yasaların 16 yaşından küçük çocukların gözaltına alınmasını yasaklamasına rağmen, bölgede çocuklara yönelik gözaltının boyutlarını da ortaya koydu. Rapora göre, bölgede 1 yıl içinde 102 çocuk çeşitli nedenlerle gözaltına alındı. Çocuklardan 40'ı Emniyet ve Jandarma tarafından işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı şikayetinde bulundu. 8 çocuk ise tutuklandı.

Doğu ve Güneydoğu illerinde tepki toplamasına rağmen gösterime devam eden şiddet içerikli filmler, eğitim konusundaki şikayetlerin en büyüğünü oluşturdu. Kimi zaman
Kürtler kimi zaman ise Ermeniler'in tarihinin öğretilmesi amacıyla gösterilen filmlerde, şiddet sahnelerin çok fazla olması ve propaganda yapılması, filmlerin çocuklara gösterilmesi şikayetlere neden oldu. Ailelerin bir çoğu, filmleri izleyen çocuklarının psikolojilerinin bozulduğu ve okula gitmek istemediklerini bildirdi. Bu nedenle Derneğe başvurarak yardım isteyenlerin sayısı 30 olarak belirlendi.

Rapora göre, 4 çocuk aile içi şiddete maruz kaldığı gerekçesiyle İHD'ye başvurdu. 1 çocuğun ise cinsel istismara maruz kaldığı belirlendi.

Göçle beraber, yaşam koşulları ve ortamı değişen, yeme içme-barınma-eğitim-sağlık gibi zorunlu ihtiyaçları karşılanamayan çocuklar sokaklarda çalışmak zorunda kaldılar. 2003 yılı içinde Diyarbakır'da sokakta çalışan çocukların sayısı 28 bin olarak belirlendi. Sokakta çalışan çocuklardan 950'si belediye veya sivil toplum kuruluşlarınca koruma altına alındı. Eğitimlerine devam ederken, sokaklarda çalışmak zorunda kalan çocukların sayısı ise 1200 oldu. Bölgede, 8 bin civarında çocuğun madde bağımlısı olduğu belirlendi.

Bölgenin sağlık sorunları da çocuklara yansıdı. Sağlık Bakanlığı'nın genelgesine rağmen, tedavi ücreti ödenmediği gerekçesiyle yıl içinde 2 çocuk hastanelerde rehin kaldı. 7 çocuk ise tedavilerinin yapılması için İHD'den yardım istemek zorunda kaldı.

Raporda, Kürtçe'ye yönelik engellemeler de yer aldı. Buna göre, 2003 yılı içerisinde bölgede çocukların sadece fiziksel ihtiyaçları değil aynı zamanda kültürel ve etnik
kökenlerinden dolayı da hak ihlallerine maruz kaldığı belirtildi. Raporda, "Kürt kökenli vatandaşlar kendi çocuklarkına Kürtçe isimleri verme, çocuklarına Kürtçe eğitim sağlama imkanlarından yoksun bırakılmıştır. Yeni çıkan yönetmelikle günde birkaç saat Kürtçe yayın yapacak tv'ler Kürtçe çizgi film konularında çocuklara yayın yapma
yasağı getirilmiştir" denildi.

Eğitim, sağlık, ekonomik, sosyal ve kültürel sorunlar altında ezilen çocukların intihara
sürüklendiği de ileri sürülen İHD Diyarbakır Şubesi'nin raporuna göre, bölgede 34 çocuk intihar etti. 12 çocuk ise intihara teşebbüste bulundu.

1990-2003 yılları arasında tespit edilen 544 mayın patlamasında 284 çocuk yaşamını yitirdi, 253'ü yaralandı.

2003 yılında işkence gören 779 kişiden 96'sını çocuklar oluşturdu.

Şiddet içeren 109 bin olayda 10 bin 3 çocuk fiziki ve manevi zarar gördü.

Aile içinde yaşanan 5142 şiddet olayında 424 çocuk şiddet görerek yaralandı.

Sokakta yaşayan, evden kaçan, kaybolan, terk edilen, eylemlere katılan, su işleyen, suç mağduru ve şüpheli gibi nedenlerden dolayı 83 bin 249 çocuk hakkında polis tarafından işlem yapıldı.

İşlem yapılan çocuklardan 12 bin 48'ini 0-10 yaş grubu çocuklar oluşturdu. 1811 çocuk ise gözaltına alındı.

57 bin 587 çocuğun bağımlılık içeren madde kullandığı belirlendi.